Trauma’s, verlangen, erotiek, macht en vooral desillusie heersen in de levens van de mensen, die Gavelis’ Vilniuse geschiedenissen bevolken. In zeven ongekend kafka?ske surrealistische vertellingen geeft de auteur zijn onomwonden visie op de Litouwse mens vlak na de bevrijding van het land uit Sovjet-overheersing in het begin van de jaren 90 van de 20ste eeuw. De uiteenlopende karakters moeten zichzelf zien te hervinden in een chaotisch systeem met nieuwe normen en gewoontes. Zonder uitzondering worden de personen gedreven door achtervolgingswaan, verlangen naar liefde en een beter, rijker bestaan, door overheersingsdrift en angst. Gavelis laat in zijn bundel (uit het Litouws in het Duits vertaald) een serie anti-helden opdraven, die hun weerga in de Europese literatuur niet lijken te hebben. Een kleurrijke portretten-galerij van verliezers.

Gavelis (1950-2002) was journalist bij het dagblad ‘Respublika’. In die hoedanigheid zal hij een brede doorkijk hebben gekregen in wat de stormachtige veranderingen in zijn land na de val van de Sovjet-Unie bij zijn landgenoten teweeg hebben gebracht. Als literator maakte hij daar gebruik van. In tegenstelling tot wat je van hem zou verwachten, sociaal-realistische vertellingen, schotelt hij de lezer een serie surrealistisch, allegorisch en metaforisch literaire kunstwerkjes voor. Niks is wat het lijkt in de vertellingen.

Gavelis’ mensen beleven wilde avonturen, die uiteenspatten als dromen. Ze worden zombie-achtige types als gevolg van hun machtswellust. Ze ontsnappen ternauwernood aan de eigen gekozen dood, maar zijn er allesbehalve blij mee. Hun verlangen naar liefde en lichamelijk contact komt ze duur te staan. Een plotseling toegeworpen avontuurlijk leven als in een thriller blijkt een droom te zijn. De Friedenstaube van het titelverhaal is een schurftig, half verteerde, agressieve, madendragende, vleugellamme vogel in plaats van het symbool van reinheid en rust. Zelfs deze vredesduif is bij Gavelis tot een omgekeerde metafoor geworden voor de trauma’s die mensen na de bevrijding blijven achtervolgen.

Gedesori?nteerd proberen de personages een nieuw bestaan in te richten of het oude nieuw leven in te blazen. Ze stuiten op afgronden van nieuwe armoede of nieuwe holle rijkdom. Ze grijpen uiteindelijk allemaal mis, niet in staat de dromen om te zetten in een nieuw gelukkig leven. Tegen wil en dank belanden ze allemaal in de meest bizarre en onvergetelijke toestanden, eenzaam en gehavend achterblijvend.
Gavelis laat zijn hoofdpersonen verdwalen in een donker doolhof. De Litouwse auteur heeft zijn loodzware thema’s gegoten in de vorm van puntig en kernachtig geformuleerde verhalen over eigentijdse mensen, in zijn optiek bewoners van Litouwen’s hoofdstad Vilnius (voorheen Wilna), met een overduidelijk surrealistisch en soms science fiction-achtig voorkomen.

De schrijver is erin geslaagd de verwarring van zijn karakters in een vervreemde wereld inzichtelijk te maken. Maar invoelbaar vind ik zijn personen niet. Ook al worstelen ze personen met algemeen menselijke gevoelens, als West-Europeaan kan ik me niet in de situatie van desori?ntatie in een politiek, sociaal en cultureel omgeslagen land verplaatsen. Ik neem het waar, neem er kennis van, maar onbegrip blijft. Ook door de vorm van Gavelis allegorisch surrealisme, waardoor de mensen in zijn verhalen nog minder identificeerbaar worden. Zijn karakters proberen in de verhalen allemaal op een of andere manier hun stad, hun oude leven, te ontvluchten, maar deze blijft trekken als een magneet. De bizarre bewoners blijken terug te willen keren naar de plek van hun falen en desillusies. Op zoek naar nieuwe kansen? Of berusten in hun lot?

Gavelis’ boek is van een duister nihilisme, waarin hij mensen ‘zinloos laat dwalen in deze zinloze stad’. Hij geeft ons een uitzichtloze kijk op het bestaan, met schrijnende gestalten van de menselijke staat. De laatste zin van het slotverhaal (zeker niet willekeurig gekozen door de auteur bij het in elkaar zetten van dit boek) luidt: ‘Bist du dir selbst volkommen gleichg?ltig geworden, heisst das, es gibt dich nicht mehr.’ De auteur biedt zowel zijn personages als de lezer geen uitweg, geen bevredigende oplossing of hoop. Zijn Litouwers lijken eeuwig verloren.

Laurens


Summary
The Lithuanian writer/journalist Gavelis (1950-2002) fills his characters in this seven short surrealistic stories with trauma's, desire, eroticism, power and especially desillusion. The people in his stories try to regain themselves with new standards in the chaotic system after the fall of the occupier of their country, the Soviet Union. But they hardly succeed: nihilism is lurking.