Hij is de fotograaf van wat je denkt dat niet meer bestaat in onze gelikte westerse wereld. De fotograaf Stephan Vanfleteren is lange jaren in het buitenland (Kosovo, Afghanistan, Colombia) op reportages geweest en nadien op ontdekkingstocht in zijn eigen land België. Hij koos niet de makkelijke manier van het vastleggen van landgenoten op straat, architectuur of evenementen. Vanfleteren groef zich in het verleden van zijn land in en kwam terug met overdonderende, wonderschone en sublieme platen. Ze zijn bijelkaar gebracht in Belgicum. Het is een van de mooiste fotoboeken die ik de laatste jaren in handen heb gehad. Fraai vormgegeven en met groot formaat foto's. En wat voor foto's. Met de toon en de vorm van zijn foto's heeft Vanfleteren dat bijna onbestaanbare België nog een extra esthetisch accent gegeven. Vanfleteren registreerde België zoals het was en nu nog voortleeft alsof de jaren vijftig maar niet willen verdwijnen. Een eeuwige bejaardheid in beeld.

In vergeten hoeken houden de gefotografeerde Belgen nog steevast stand tegen alle moderniteit en armoede in: een foto van een bejaarde vrouw die een scheutje bier in een theekopje schenkt. Een vrouw die achterin een tractor meerijdt door het dorp. Een oude Mercedes overwoekerd in het bos. Afbraakpanden. Oude wegwijzers. Mistige verlaten landschappen. En de humor ontbreekt gelukkig niet: een monumentale trap die naar een dichtgemetselde muur leidt. Een verlicht Jezusbeeld op een rotonde. Muziekinstrumenten van een fanfarekorps in een weiland.

Maar het zijn vooral de mensen die Vanfleteren portretteert, die uit een verre vorige eeuw lijken te komen. Op het eerste gezicht lijken hun prachtig vastgelegde hoofden gelatenheid te tonen. Wie langer kijkt -en dat is verplicht bij elke plaat van de fotograaf, er zitten hele werelden achter verborgen, verbeelding, werkelijkheid- ontwaart ook troosteloosheid, verlatenheid, armoede, acceptatie van hun bestaan. Ze zijn overduidelijk zichzelf, hebben zich mooi laten fotograferen zoals ze zijn. Onbeschaamd tonen ze hun doorleefde hoofden, gewoontes, hun ziel. Vaak in een verstild poseren, gefotografeerd in zachte zwart-wit tinten. Soms vertederend, soms hard.

Het zijn Vanfleteren's landgenoten van uiteenlopende snit, met de nadruk op excentrieke types. De landschappen van hun gezicht verraden bewogen levens, levensgeschiedenissen waar je alleen maar naar kunt raden. Samengebald geven de foto's een onvervalst, onnavolgbaar en uniek beeld van een verborgen België. Het land waarvan je niet vermoedde dat het er nog is, dat je nauwelijks nog kunt vinden. Vanfleteren vond het en heeft met zijn beelden en versteende cultuur vastgelegd. Ademloos mooi. Foto's van de indringende en troosteloosheid van de Belgische industrielandschappen maken Vanfleteren's België compleet: asfalt, steen, rook.

Belgicum haalt het verleden naar voren, een voorbije tijd die nog steeds leeft en nu voor de eeuwigheid is vastgelegd in briljante foto's. Vanfleteren heeft met zijn fotoboek een monument opgericht voor de mensen die het land zo kenmerken, in wie het verleden lijkt voort te leven, maar in wie ook het lijden aan het leven soms zo zichtbaar is gemaakt.

Laurens R