Wat zijn klassieken? Iedere lezer stelt daar zo zijn eigen -grote- schrijvers bij voor. Couperus. Homerus. Vondel. Dickens. Tolstoj. Maar zijn dat wel klassieken? De Italiaanse schrijver Italo Calvino (1923-1985) stelde zich die vraag ook. In een uiterst duidelijk en expliciet voorwoord van de verzamelbundel met schrijversessays 'Waarom zou je de klassieken lezen' geeft hij veertien definities van wat hij onder klassieken verstaat.
Zelfs lezers die zich beperken tot de actuele literatuur kunnen niet om zijn onweerlegbare redenen heen voorbije boeken -weer- ter hand te nemen. Al was er maar ??n reden zegt Calvino en als metafoor wijst hij op Socrates. Terwijl de gifbeker werd bereid, oefende Socrates een aria op de fluit. Waarom doe je het nog? werd hem gevraagd. Om deze aria te kennen v??r ik sterf. Calvino blaast in zijn essays het stof, dat als een heldere wolk van de ouderdom over de kaften ligt, van zijn klassieken af: Borges, Hemingway, Pasternak. Maar ook Ovidius, Cardanus en Plinius.

De taak van de universiteit en de school zou moeten zijn om duidelijk te maken dat geen enkel boek dat praat over een boek, meer zegt dan het boek in kwestie. Geen secundaire literatuur dus in de ogen van Calvino, maar pak Pasternak uit de kast en zet je aan zijn verhalen.
De ironie wil dat Calvino met zijn essays precies het tegenovergestelde doet van zijn hier net gegeven dringende advies. Maar tegelijkertijd maken de essays over zijn klassieken nieuwsgierig naar de werken en auteurs zelf. De vraag werpt zich op of je nu eerst Calvino's essay moet lezen of het klassieke werk zelf, voordat je je zet aan zijn commentaar. Ik heb gekozen voor het eerste. Niet uit luiheid (in het zweet uws aanschijns zult gij zelfs boeken lezen); enkele van zijn keuzen zouden ook de mijne zijn geweest en prijken zelfs 'De Parelplank'. Achteraf is het dan interessant om te zien wat voor mening de belezen en erudiete Italiaan Calvino ten beste geeft.

'Waarom zou je de klassieken lezen' is een boek om per hoofdstuk te lezen en dan de ware bedoeling van Calvino bij je door te laten dringen. Er enkele typologie?n en filosofie?n uit te halen en die -desnoods met het bewuste klassieke werk op schoot- eens te overdenken.

Over Pasternak, de Russische auteur van het overbekende Dokter Zjivago, oordeelt Calvino: Misschien is het belang van Pasternak erin gelegen dat hij ons waarschuwt: de geschiedenis-zowel in de kapitalistische als de socialistische wereld- is nog niet genoeg geschiedenis, nog niet genoeg een constructie van het menselijk verstand, nog teveel een ontwikkeling van biologische verschijnselen, een toestand van de primitieve natuur, geen rijk van vrijheden. In die zin is Pasternak’s idee van de wereld w??r [...] en heeft zijn boek de superieure waarde van de grote po?zie.

En om een ouwetje uit de bundel te noemen: 'Naturalis historia' van Plinius de Oude. Calvino vindt dit werk altijd te gebruiken als naslagwerk om erachter te komen wat men in de oudheid wist of dacht te weten over een bepaald onderwerp, hetzij om te zoeken naar vreemde voorwerpen: vissen die een steentje in hun kop hebben, vissen die zich in de winter verstoppen, vissen die onder de invloed van de sterren staan.
En Plinius over de roos: 12 soorten, 32 geneeskundige toepassingen. Over de narcis: plant die groeit uit zijn eigen traan. Calvino is vooral gecharmeerd van Plinius' idee, dat in de 37 boeken van deze auteur wordt uitgedrukt: de natuur als datgene wat buiten de mens staat, maar niet los kan worden gezien van wat het meest intrinsiek is in zijn geest, het alfabet van de dromen, het getallensysteem van de verbeelding, zonder welke er geen rede of gedachte is.

Ook Calvino's geschriften zijn eigenlijk al klassiek te noemen. Calvino is lezen en herlezen. Dit is een klassiek essayboek als een heldere wolk voor de zon, die de grote -literaire- ster een beetje afdekt, maar waardoor je hem wel beter kunt observeren.