Wie kent niet het Meeting point op Schiphol, een polyester knoop horizontaal aan een vierkante zuil? Het is ??n van de creaties van Shinkichi Tajiri, de Japans-Amerikaanse kunstenaar die sinds 1956 in Nederland woont. Een veelzijdig kunstenaar, onlangs 80 jaar geworden, die schildert, fotografeert, filmt en sculpturen maakt. Vooral de beeldhouwwerken hebben van hem een buitengewoon opvallend kunstenaar gemaakt.
Ge?nspireerd door techniek en geweld ?n zijn eigen ervaringen als Amerikaans soldaat in de Tweede Wereldoorlog bouwt hij (oorlogs)machines en naar de Japanse samoerai-krijgers gemodelleerde plastieken, die soms grote gelijkenis vertonen met de creaties van George Lucas in zijn Star Wars films. Alleen maakte Tajiri ze eerder dan dat hun gelijkende pendanten op het witte doek te zien waren.
Ter ere van zijn 80ste verjaardag houdt museum Het Valkhof in Nijmegen -nog tot 4 april 2004- een grote tentoonstelling met een overzicht van zijn werk. Bij de tentoonstelling is een prachtige catalogus in twee delen verschenen, bijzonder rijk ge?llustreerd en met een biografie van de kunstenaar, waarmee hij tegelijkertijd in zijn tijd wordt geplaatst. Het zijn 2 fascinerende boeken, boordevol foto's van Tajiri -en tijdgenoten- aan het werk, maar vooral de 100-en afbeeldingen van zijn werk maken de boeken tot een volwaardige monografie en een standaardwerk over zijn oeuvre.

Shinkichi Tajiri werd in 1923 geboren in Los Angeles uit ouders, die als immigranten Amerika waren binnengekomen, hun rijke familietraditie en speciale gebruiken in hun vaderland achterlatend. Tajiri ging op school samen met Afro- en Caribische immigrantenkinderen. Bendevorming en onderling strijd waren toen al heel gewoon. Alleen de wapens verschilden sterk van die van nu. De bendes bestookten elkaar met katapulten. Tajiri toonde zich een meester in het maken van deze wapens uit afvalmateriaal. Zijn talenten kwamen al bovendrijven, evenals zijn gave voor tekenen.

Na de Japanse aanval op Pearl Harbour en daarmee de oorlogsverklaring aan Amerika, werden alle Japanners in Amerika in kampen gestopt. Zo ook de familie Tajiri. Shinkichi bood zich in 1942 aan dienst te nemen in het Amerikaanse leger. Hij werd ingedeeld bij een speciale Japanse compagnie. Bij de verovering van Itali? raakte hij gewond. De Amerikaanse soldaten kregen na de oorlog een aantal jaren een uitkering, waarmee ze in staat werden gesteld weer zonder al te grote financi?le zorgen terug te keren naar het burgerbestaan. Tajiri gebruikte het geld om in Europa te blijven en les te nemen bij de bekende beeldhouwer Zadkine en de kunstenaar L?ger in Parijs.

In 1946 keerde hij terug naar Amerika, maar na 2 jaar stak hij weer de Atlantische Oceaan over om zich voorgoed te vestigen in Europa. Hij volgde weer lessen bij Zadkine. In 1955 maakte hij de psychedelische film The Vipers, waarin mensen in een commune hasj roken en allerlei hallucinaties krijgen. Hij kreeg er de Gouden Leeuw op het filmfestival van Cannes voor, voor de beste amateurfilm. De film was baanbrekend voor die tijd.

In 1956 vestigde hij met zijn vrouw Ferdi in Amsterdam, op een goedkoop kamertje in de rosse buurt. Hij verkeerde in kringen met Karel Appel en Corneille. Na het be?indigen van zijn Amerikaanse soldatenuitkering kon hij zich langzamerhand financieel redden door de verkoop van zijn kunstwerken. In 1962 verhuisde hij naar een vervallen kasteel in Baarlo bij Venlo. Daar hadden hij en zijn vrouw ruimte genoeg om aan hun plastieken en levensgrote sculpturen te werken, gemaakt van hout, ijzer en later van karton. In die tijd ontstonden ook de gestileerde knopen in allerlei vormen, zoals die op Schiphol.

In 1969 verongelukt zijn vrouw. Dat veranderde het leven en de kunst van Tajiri volkomen. Hij wijdde zich vooral aan film en fotografie met een sterk erotische inslag. Ook de knopensculpturen vormden een groot deel van zijn werk. Hij werd gevraagd hoogleraar te worden aan de Berlijnse staats hogeschool voor de kunst. Vanaf 1969 zou hij 20 jaar lang Berlijn als kunstenaarsplek kiezen, waar hij op onorthodoxe wijze lesgaf en verbleef. Zo sliep hij in een tentje, opgezet in zijn klaslokaal. Later ging hij bij een vriend wonen.

Tajiri was gefascineerd door de Berlijnse muur, die de stad doorsneed en 2 culturen scheidde. Tien jaar na de bouw van de muur, in 1971, maakt Tajiri 600 foto's van de 43 kilometer lange bouwwerk. Ondanks dat het militair en verboden terrein was, filmde hij vanuit een Engelse legerhelikopter vanaf 200 meter hoogte met een videocamera de muur. Tien jaar later, in 1981, maakte hij panoramafoto's van de muur. Direct na de val van de muur fotografeerde hij bij nachtlicht de gaten in het beton.

Tajiri woont en werkt nog steeds in Baarlo, de gemeente die hem eert met opvallende kunstwerken van zijn hand op diverse plekken in de plaats. In de jaren 90 drong steeds meer van de Japanse cultuur zijn werk binnen, zoals het ontwerpen en aanleggen van een Japanse tuin in Amstelveen en meer en meer Ronins, de Japanse krijgers, gemaakt van divers materiaal.

Tajiri is terecht ge?erd met een grote tentoonstelling in Nijmegen en vooral met de 2 boeken van blijvende waarde om zijn geniale, vervreemdende monumentale martiale kunst, op de foto's in de boeken uitvoerig te bewonderen. Tajiri’s sculpturen lijken rechtstreeks van Mars te komen, oorlogszuchtig, overweldigend, het gemoed veroverend. Zijn knopen zijn de oneindige tekens van verbondenheid van mensen aan mensen, culturen aan culturen.

Tajiri, de Japanner, geboren in Amerika, in Itali? gevochten, in Parijs opgeleid, zijn kunst gemaakt in Nederland, blijft echter onvervalst universeel met zijn verpletterende Ronins, die zich voortplanten als buitenaardse wezens, met hun schilden, geslachtsdelen, stekels en wapens. Een leger dat niet strijdt, maar ontwapenend Tajiri's geest blootlegt.