De Amerikaanse journaliste Ann Louise Bardach, schrijvend voor onder meer kwaliteitsbladen als Vanity Fair en The New York Times, verdiepte zich jarenlang in de Cubaanse samenleving, zowel op het eiland zelf als in de ballingengemeenschap van Miami. In haar boek Cuba Confidential schetst ze een onthutsend beeld van met name het broeinest Miami, een wespennest van politieke machinaties, afgunst, corruptie, gemankeerde ?n succesvolle nationalistische groepen. Allemaal in de weer om Cuba vrij te krijgen van Castro's bewind aan de andere kant van de Straat van Florida.
Bardach doet dit aan de hand van een gedetailleerde, inzichtelijke en onthullende reportage over de kwestie Elian Gonzales. Dit vijfjarige jongetje overleefde samen met twee anderen een schipbreuk in november 1999. Een groep van 15 Cubanen probeerde vergeefs in een bootje van Cuba naar Miami te komen, maar verging in een storm. Ook Elian's moeder verdronk.

Elian werd gered en bij een oom in ballingschap in Miami ondergebracht, terwijl zijn -wettelijke en biologische- vader nog op Cuba woonde en hem terug wilde. Er ontstond een onfris, politiek en emotioneel getouwtrek om de knaap, die inzet was van een verbeten strijd van voor- en tegenstanders van het Cubaanse bewind. Bardach laat beide kanten van het gevecht zien in een uitermate boeiend boek.

Bardach beschrijft de gang van zaken van week tot week van het bijna een half jaar durend gevecht om Elian terug te krijgen naar Cuba, met een uitgebreide beschrijving van alle hoofdrolspelers. Emotionele familietaferelen, het optreden van tientallen advocaten, steungroepen en controverses uitgevochten in plaatselijke kranten en ook op straat, komen uitvoerig aan de orde.

Elian's verhaal is de rode draad door het boek, waarin verder in uitgebreide hoofdstukken de rol van Amerikaanse politici, de CIA en Miami's vooraanstaande ballingen rond Elian's zaak, naar voren worden gebracht. Maar vooral ook bericht Bardach uitvoerig over het Amerikaanse Cuba-beleid, verschillende gewapende pogingen het bewind omver te werpen of Fidel te vermoorden en het leven en de rol van Cubaanse leiders in Miami, corruptie- en omkoperij-schandalen.

Bardach schetst een helder beeld van wat er achter de schermen en onderhuids in de afgelopen decennia door talloze dubieuze vrijheidsstrijders is ondernomen om Castro ten val te brengen, inclusief het opblazen midden in de lucht van een vliegtuig vol Cubaanse atleten, bomaanslagen op hotels in Havana en over de mensen die erachter zitten en wie hen financiert.

In de ogen van Bardach is de Cubaanse gemeenschap in Miami al even onderhevig aan een vorm van dictatuur als de Cubanen op het eiland zelf. Verdachtmakingen, rivaliserende groepen en openlijke geweldpleging tegen andersdenkenden worden niet geschuwd.
Bardach ontrafelt tevens de familieclan van Castro, diens achtergrond, opvoeding en opleiding tot een gevoelloze dictator, met wie ze zelf ook enkele gesprekken voerde. Ze vertelt over zijn onverbiddelijk optreden tegen tegenstanders door ze levenslang gevangen te zetten of ze voor het vuurpeloton te brengen. Zo bracht hij in het eerste jaar van de revolutie in 1959 duizenden vermeende tegenstanders om het leven.

Cuba Confidential is een vlot lezend, openbarend boek geworden, waarin het de lezer wel eens zal duizelen van de vele namen en betrokkenen bij alle politieke, corrupte en onfrisse zaken, die het beeld van vooral de Cubanen in Miami er niet rooskleuriger op maken, evenmin als de rol van Fidel en zijn aanhang die met harde hand munt slaan uit de zaak Elian. Het boek bezit een register en een uitgebreide literatuurlijst.
Met de ondertitel van het boek Love and vengeance in Miami and Havana is geen woord teveel gezegd. Een fascinerende, maar ook verontrustende reportage.

(foto's: Kees van Kortenhof)