De Russische fotograaf Oleg Klimov (1964) wil niet met de wereldberoemde fotograaf Robert Capa worden vergeleken. Deze maakte met zijn oorlogsofotografie in de jaren 30, 40 en 50 van de vorige eeuw furore. Klimov ziet hem wel als zijn grote voorbeeld. En Klimov geniet nu ook wereldfaam met zijn beelden van de gebeurtenissen van de afgelopen 15 jaar in zijn geboorteland Rusland. Zijn foto’s verschenen in kranten in Duitsland, Amerika, Rusland en ons land. Zo’n 130 foto’s van hem zijn nu gebundeld in ‘Erfenis van een wereldrijk’ met als ondertitel ‘Ondergang van de Sovjet-Unie, opkomst van Rusland’.
Klimov was erbij, reisde het onmetelijke land door van Moskou naar de Aziatische uithoeken van de Sovjet-Unie. Hij legde in onnavolgbare zwartwit beelden de dagelijkse gebeurtenissen van het uiteenvallen van zijn land weer. In uiterst genuanceerde zwartwit beelden, die de sfeer van de gebeurtenissen op zijn foto’s nog eens extra benadrukken. Klimov is geen afstandelijke waarnemer. Hij zit dicht op zijn onderwerp, bijna altijd mensen in hun uiteenlopende hoedanigheden, omstandigheden en gedragingen, levend of dood. Van het portret van Sacharov tot aan valkeniers in Kirgizi? en rebellen in Grozny.

Klimov’s boek is een wereldreis door zijn onmetelijke geboorteland in een tijd van grote crisis. De Sovjet-Unie wordt gestaag afgebroken. Met politieke machinaties, naar onafhankelijkheid strevende deelrepublieken en onttakelde industrie en infrastructuur tot gevolg. Het land en zijn bevolking zijn losgeslagen, alle richting en orde kwijt. Klimov toont het ons in al zijn ontluistering, maar ook met een onmiskenbaar oog voor de hoopvolle mens, die de omstandigheden naar zijn hand weet te zetten, vooruit blikt en zich hoogtepunten in het persoonlijke dagelijkse leven niet laat afnemen door de veranderende wereld om hem heen.

Grimmigheid en hoop spreken uit de foto’s in Klimov’s indringende documentaire: de ijzingwekkende reportage van de jacht op een sluipschutter. De treurigheid van een schoonheidswedstrijd. Stralende bruidsparen. Onttakelde fabrieken. Religieuze bijeenkomsten. Het lijkt alsof de nieuwe Russen zich met wapens en kruisen teweer stellen tegen de nieuwe tijd, de welkome golf van vrijheid tegemoet zien, die hen echter onverwacht hevig overweldigt.
Klimov toont het met een verbondenheid met zijn landgenoten alsof hij er zelf tussen loopt, ??n van hen is, toevallig met een camera in de hand. Hij dwingt met zijn foto’s de kijker er deelgenoot van te worden. Hij trekt ons zijn wereld in.
Journalist en Rusland-correspondent Hubert Smeets schreef in Klimov’s fotoboek de inleidende historische schets van de afgelopen 20 jaar Sovjet-Unie. Vooral gericht op de politieke veranderingen. Het duidt wel de achtergrond van de foto’s, maar is te beknopt om goed te begrijpen wat er zich precies afspeelde.
Het is echter Klimov die het verhaal vertelt met zijn foto’s van verloedering, chaos, geweld met hier en daar opgewekte mensen als lichtpuntjes in zoveel grauwheid. De laatste foto in het boek toont Klimov in al zijn genialiteit bij het vastleggen van onttakeling ?n levensvreugd in ??n beeld. Hij is een meester in het bevriezen van die momenten die ondergang en opkomst, lethargie en strijdbaarheid tegelijkertijd uitdrukken.

Foto’s uit het boek, in volgorde in dit artikel: Bruiloft in de buurt van Moskou 2003. Staalfabriek Dnepropetrovsk 1992. Herbegrafenis van tsaar Nikolaas II in St. Petersburg 1998.

Laurens