(Gijs) IJlander, auteur van ALVB, bouwt in zijn verrassende roman prachtige sc?nes, boeiend, intrigerend. Na elke gebeurtenis, elk voorval, was ik benieuwd wat Allard Ipema, de hoofdpersoon, zijn dochter Femke en vrouw Jennifer, zouden bedenken en doen om greep te krijgen op hun uit de hand lopende levens. Het nagejaagde geluk in hun troosteloosheid onder ??n dak misschien heel even te kunnen proeven in hun beleggingen, schilderijen of anorexiale puberteitsmoeheid? De drie vervreemden nog verder van elkaar als Allard, gynaecoloog, zich door een performance-kunstenares laat strikken mee te werken aan een project om publiekelijk op tv door haar en een Surinamer een kind te verwekken en later te baren, als symbool voor de verbroedering van daders en slachtoffers van de slavernij. De hele mediaonderneming, waar Allard een dikke som geld voor krijgt, loopt onvoorspelbaar uit de hand. Zijn thuissituatie ontspoort navenant. ALVB is een buitengewoon prachtige metafoor op de normen en waarden in onze polderlandse samenleving, fraai vormgegeven in een pakkend familiedrama.

Allard blijft sto?cijns onder de dramatische ontwikkelingen die zich op elk gebied om hem heen afspelen. Hij houdt zich vast aan zijn status als medische specialist, zijn inkomen en virtuele beleggingswinsten. Onder de aandachtige, voorkomende en gedisciplineerde dokter zit een op geld beluste ongevoelige man. Het mediaspektakel rond de conceptie en geboorte van het slavernijkind grijpt IJlander aan om de politieke correctheid van ons oer-Holland te schetsen: protesten van anti-abortusbeweging, racistische groeperingen, feministen.
En de ongelukkigheid van zijn vrouw Jennifer is aanleiding tot fraaie sc?nes van Jomanda-achtige bijeenkomsten, spiritisme en esoterische gemeenschappen. Femke’s doodongelukkige bestaan komt helder uit de verf: ze heeft alle meisjeskwalen die er schijnen te bestaan, gaat niet meer naar school en legt het aan met dubieuze vriendjes en actiegroepen.

IJlander’s boodschap -zo de auteur er al een zou hebben, nergens wordt hij moralistisch- is voor mij zijn prachtige volslagen geloofwaardige verhaal zelf. Het leven in zijn boek gebeurt, zoals het gebeurt. ALVB toont de thema’s van individualisme, eenzaamheid, onbegrip, schijnbare zelfverzekerdheid, opportunisme, vasthouden aan de gevestigde orde en het moderne hedonisme. Ze waaien in ??n grote vlaag via het verhaal op de lezer over. Dat maakt ALVB tot literaire kunst, en een genot om te lezen. Een boek met herkenbare avonturen, personages, gebeurtenissen, maatschappelijke verschijnselen. Soms karikaturaal, maar altijd ingehouden, dicht tegen de realiteit aan.

Voor de drie gezinsleden Ipema krijg je, ondanks hun tenenkrommende escapades, ongewild sympathie. Alsof je in hun handelen en tekortkomingen je eigen menselijkheid weerspiegelt ziet en waar je mild gestemd tegenover staat. Zo is de mens, zo zijn wij, zo is het leven van nu, lijkt IJlander te zeggen.
De auteur pakt in ALVB het leven bij zijn lurven. Met zijn titel ALVB, vat hij de spreuk 'Ars longa, vita brevis' -de kunst is lang, het leven kort- samen. Een spreuk van Hippocrates, de vader van de geneeskunde. De spreuk lijkt te verwijzen naar ons korte leven, ook dat van de creaturen in het boek, dat in gekozen samenzijn met anderen bijzonder ongelukkig kan verlopen; verloren jaren, ongeplukte dagen. De kunst, verpersoonlijkt in Jennifer, zou het moeilijke en korte bestaan lang overleven door bewuste bezinning en het inslaan van nieuwe wegen. Hippocrates bedacht ook de eed, die doktoren moeten afleggen. Allard houdt er zo zijn eigen huiseed op na.

(Gijs) IJlander heeft een indrukwekkend boek geschreven over de grenzen van de medische ethiek, doorgeschoten kunstvormen, op effectbejag bedachte media, de eeuwig vaak gewelddadige politieke correctheid, esoterische volksverlakkerij, standvastig feminisme, falende opvoeding en de op geld beluste mens. De karaktertekening van de hoofdpersonen blijft weliswaar aan de oppervlakte hangen. Maar ik vind dat geen bezwaar; het past helemaal in de lijn van het oberveren van mensen en hun gedragingen, een belangrijke kern van het boek, waarbij het eeuwig raden blijft naar hun innerlijke drijfveren of diepere gemoed.
Ik miste die verdieping niet. Het ontbreken ervan past in de cartooneske stijl van voortrazende gebeurtenissen en menselijk handelen in ALVB. Het hoort ook helemaal thuis in de nietszeggende platheid van mensen, die IJlander zo subtiel weet op te roepen. Al teveel introspectie, hoe kort of lang ook, zou de vaart uit het verhaal hebben genomen en weinig hebben toegevoegd aan het verstaan van dit boek.

ALVB is voor mij een literair hoogtepunt. Eindelijk weer eens een Nederlandse roman zonder crypto-autobiografisch navelstaren met zwaar aangezette pseudo-filosofische boutades of anekdotische mooischrijverij over de familie of het eigen leed. ALVB is een verademing. Deze in de Angelsaksische traditie geschreven hedendaagse zedenschets over maatschappelijke verschijnselen, levensstijlen en het altijd zo herkenbare menselijke gestuntel, hoort in elke Nederlandse boekenkast thuis. Lees hier hoe de jacht op het grote geld luisterrijke literatuur heeft voortgebracht.

Laurens